Schrijfregels die niet (voor mij) werken

Deel 1

Schrijfboeken staan vol met tips en trucs over hoe je fictie moet schrijven. Ook op Instagram zie ik heel vaak adviezen langskomen. Sommige daarvan worden gepresenteerd alsof het Gouden Regels zijn, regels waar iedere schrijver zich aan houdt.

Maar heel vaak zijn dat regels waar ik helemaal niks mee kan. Die absoluut niet voor mij werken. En waarvan ik denk: als je een beginnende schrijver bent, en je denkt dat dit is hoe het moet, dan zou je wel eens flink in de problemen kunnen komen. Daarom start ik vandaag met een nieuwe serie: schrijftips die je ook NIET op kunt volgen. (Kom vooral met een betere titel 🤣)

Op nummer 1 staat met stip: Schrijf je eerste versie van je verhaal in één keer. Ga daarna pas herschrijven.

Dit is een regel waar ik werkelijk waar nooit commentaar op zie. Maar dit werkt dus echt totaal niet voor mij!

Er worden vaak twee manieren genoemd om een eerste versier te schrijven. De eerste is de ‘vomit draft,’ oftewel de kotsversie. (En nee, deze naam heb ik niet bedacht!). De schrijver gooit hierin alles wat ze bedenkt op papier: personages, plottwists, beschrijvingen, enz, en achter elkaar door. Daarna gaat ze het manuscript pas herschrijven.

De andere manier wordt wel de ‘skeleton draft’ genoemd, oftewel: het is het skelet van een verhaal, dialogen, sfeer en beschrijvingen voeg je toe waar je wilt, en laat je open waar je dat nog moet uitvogelen. Maar ook hier schrijf je eerst een hele versie, voordat je gaat herschrijven.

HET BEGINT MET EEN IDEE

Ik begin altijd met een idee. ‘Wat nou als een website jouw dood of een van je naasten zou kunnen voorspellen?’ ‘Wat nou als iemand 24 uur opgejaagd wordt?’ ‘Wat nou als kinderen hun superkrachten uit games zouden halen?’

Daarna bedenk ik in grote lijnen waar het boek over moet gaan, wie de hoofdpersonen zijn, wat hun ontwikkeling zou kunnen zijn, en waar ze tegenaanlopen. De eerste akte werk ik vrij gedetailleerd uit in plotpunten (letterlijk: wat er gebeurt). Ik weet ongeveer wat het einde is, en denk na over een plottwist in het midden en/of op 2/3 van het boek. (Dit proces duurt vaak enkele maanden). Daarna begin ik pas met het schrijven van de eerste versie. En dat is geen kots en ook geen skelet.

HOE IK WERK

Ik schrijf een paar pagina’s. Daarna herschrijf ik die pagina’s. Daarna schrijf ik de volgende pagina’s. Die herschrijf ik weer.

Hoe meer ik schrijf, hoe meer de personages gaan leven. Hoe meer ze gaan leven, hoe meer ik weet hoe ze praten en denken en doen. Dan blader ik weer terug en herschrijf ik wat ik al heb geschreven met de kennis die ik al vergaard heb.

Op een bepaald moment wordt het geschreven deel te groot om te blijven herschrijven, en dan zet ik dat deel ‘op slot’. Bij dikke boeken is dat vaak rond de 10.000 woorden. Dan begin ik bij de volgende 10.000 woorden weer bij nul. Maar ook dan verander ik nog steeds tussentijds dingen in het eerste deel als het manuscript daarom vraagt.

(Tegenwoordig laat ik zelfs mijn redacteur al meelezen met halve versies, zoals ik eerder in dit blog schreef).

Stel je voor dat je op reis bent naar Frankrijk met de auto en halverwege kom je in de file terecht, is de weg opgebroken, is er een hittegolf, een zondvloed en een zombie-invasie. Wijk je dan af van je planning, of rij je gewoon stug door naar je eindbestemming? Dat eerste toch?

Daarom snap ik het advies niet om gewoon door te schrijven, ook al weet je allang dat dingen niet werken, dat je personages zijn veranderd, of dat je basisidee is geëvolueerd. Waarom niet meteen herschrijven en weer door?

Doordat ik zo werk, lijkt mijn ‘eerste’ complete versie al voor een groot deel op de uiteindelijke versie. Zelfs bij Horrorscoop, waar ik zoveel aan moest herschrijven dat de verschijningsdatum verschoof van april naar oktober, ging het vooral over de motivatie van de slechterik die niet helder was, waardoor het niet zo spannend was wat de hoofdpersoon overkwam, en waardoor het einde cliché was. Nadat ik de origin story van de demon herschreven had, veranderde de reactie van de hoofdpersoon op haar, en werd alles heel creepy.

Ik zeg overigens niet dat ‘Schrijf je eerste versie in een keer’ perse slecht advies is. Want ik snap heel goed waar hij vandaan komt. Vooral voor perfectionisten die honderd jaar bezig zijn met het herschrijven van hun eerste zin, kan het heel goed zijn om gewoon door te schrijven. Want om te kunnen herschrijven, zul je eerst wat geschreven moeten hebben.

Maar kijk vooral of dit advies ook voor jou werkt. Want als er één regel is voor schrijven, is dat er geen regels zijn.

Dan ga ik nu gauw weer verder met het herschrijven van Horroscoop. (Want om heel eerlijk te zijn, schreef ik dit blog als uitstelgedrag, omdat ik niet heel veel zin heb vandaag 🤣).

Enne: vergeet niet te leven/lezen!